دین هخامنشیان

هم در زمان حکومت هخامنشیان و هم بعد از آن،دین در اعمال ایرانیان عامل مؤثری بوده.اینک پسر گشتاسب چنین اعلام می کند:«داریوش پادشاه چنین می گوید.منش من به حول و قوت اهورامزدا این است:آنچه حق است،دوست دارم و از آنچه نا حق است،بیزارم،در زمامداری من،اتفاق نیفتاده که مالکی به رعیت یا رعیتی به مالک تجاوز کند.من بغض ندارم و هر که بغض داشته باشد،من قلباً مانع آن هستم.هر کس به کسی زیان آورد،او را برابر زیانش کیفر می دهم.همچنین من به آدم دروغگو اعتماد نمی کنم.»

این پیام بشارت آور،جنبه ی مکاشفه داشت.در آن موقع شاید تصور عبادت به خدای واحد کاملاً تازگی نداشت.ولی موضوع این که خدای واحد نسیت به انسان رحیم و مهربان است نه قهار و بیمناک،در عالم ملل سامی مجهول بود.بیمی که از قدیم ترین ایام از روز قضاوت محشر در دل ها وجود داشت،امید بقای روح را به وجود آورد و پایان ناگهان جنگ و تأمین صلح هخامنشی را می توان از مظاهر آن تحول روحانی محسوب داشت.عقاید زرتشتی در هیئت اولیه ی خود در عقاید یهود مؤثر واقع گشت و مقدمه ی عقاید عرفانی رومی ها و عیسوی ها گشت.

کتاب کوروش کبیر نوشته هارولد لمب